Sağlık Hizmeti Sağlayıcıları Bizi Dosyalarımızın Ötesinde Görebilir mi?
Bir akıl sağlığı sorunu teşhisi tıbbi bakımı tehlikeye atabilir.
Titreyen ellerimle kağıdı kavradım. Doktorumla görüşmek üzere endişelerimin bir listesini yazmıştım. Endişeli hissediyordum.
Geçmişte, ruh sağlığı teşhisi ile yaşayan bir kişi olarak tıbbi ortamlarda kendimi savunmakta zorluklarla karşılaşmıştım. Bir acil bakım uzmanı vakamı incelemek için odaya girdiğinde, sohbetimde bir antidepresanın adını fark ettiğinde “Bu ilacı ne için kullanıyorsun?” şeklinde hızlı bir yorumlamalara ulaştı. Ya da tıbbi bir şikayet için yardım istediğimde ilgili tüm ayrıntıları paylaşamadan anksiyeteye atıfta bulunulmasını yaşadım.
Ruh Sağlığı Sorunları Olan Kişilerin Tıbbi Ortamlardaki Deneyimleri
Endişelerim temelsiz değildi. Ruh sağlığı sorunları yaşayan insanlar, sağlık ortamlarında kaliteli bakım almakta genellikle zorlanmaktadır. Araştırmalar sürekli olarak, ruh sağlığı sorunları yaşayan insanların, olmayanlara göre ortalama olarak daha erken öldüğünü ve kardiyovasküler hastalıkların en önemli ölüm nedenleri arasında yer aldığını göstermiştir (De Mooij ve ark., 2019).
Ciddi akıl hastalığı söz konusu olduğunda, araştırmalar akıl sağlığı sorunu olmayanlara kıyasla ortalama yaşam süresinin 20 yıl daha az olduğunu ortaya koymuştur (Laurson vd., 2014). COVID-19 krizi söz konusu olduğunda, bir çalışma, acil servise başvuran şizofreni hastalarının yoğun bakım ünitesine kabul edilme olasılığının daha düşük olmasına rağmen, COVID-19 ile ilgili ölümlere çok daha yatkın olduklarını ortaya koymuştur (Fond ve ark., 2021)
Sistemik bir inceleme, doktorların ruh sağlığı teşhisi konmuş bireylerle ilgili olarak genellikle olumsuz tutumlara sahip olduğunu, daha kıdemli doktorların damgalayıcı inançlara sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu ve şizofreni gibi ciddi ruhsal hastalıklara yönelik tutumların daha belirgin olduğunu ortaya koymuştur (Vistorte vd., 2018). Sağlık görevlileri genellikle ruh sağlığı sorunu olan bireylerin reçete edilen tedaviye uyma ihtimalinin daha düşük olduğunu düşünmektedir. Bu önyargıların bir kişinin tedavi önerilerini nasıl etkileyebileceği merak edilebilir.
En yaygın ruh sağlığı teşhisi olan anksiyete bozuklukları konusunda bile endişe söz konusudur. Anksiyete bozukluğu yaşayan bireylerin hem kalp hastalığına yakalanma (Roset ve ark., 2010) hem de kalp hastalığından ölme riski daha yüksektir (Doering ve ark., 2010). Yine de, panik atak semptomları kalp krizi semptomlarını taklit edebileceğinden, anksiyete bozukluğu teşhisi konan kişiler, kalp ile ilgili potansiyel semptomları tıp uzmanlarına ifade ettiklerinde rutin olarak göz ardı edilmektedir.
Yapabileceğiniz Üç Şey
Amerika Birleşik Devletleri’nde bir ruh sağlığı sorunuyla yaşayan 57 milyon kişiden biriyseniz (NAMI, 2024), bu bilgi size oldukça kasvetli gelebilir. Yönetilen bakım, kısa randevular ve elektronik sağlık kayıtları çağında, taşıyabileceğimiz tanıların klişelerinin ötesinde görülme şansımız nedir?
Aşağıda, doktorunuzun sizi herhangi bir teşhisten önce görmesine yardımcı olmak için yapabileceğiniz üç şey yer almaktadır:
1. Yazılı Bir Şeyler Olsun.
Tıp uzmanlarıyla konuşurken kendini savunmada yaygın bir sorun, kişinin mevcut sorununu etkili bir şekilde paylaşamamasıdır. Bir çalışma, kişinin dosyasındaki ruh sağlığı teşhisi ne olursa olsun, sağlık çalışanlarının hastaların sözünü, endişelerini anlatırken ortalama 18 saniye kestiğini ortaya koymuştur (Coyle ve ark., 2022). Düşüncelerinizin listelendiği yazılı bir nota sahip olmak, görüşmeyi yolunda tutmaya ve sorularınızın duyulmasını sağlamaya yardımcı olabilir. Notunuzun yazılı bir kopyasının çizelgenize taranmasını da talep edebilirsiniz.
2. Yanınızda Birini Getirin.
Bir arkadaşınızdan, aile üyenizden veya güvendiğiniz başka bir kişiden sizinle birlikte sağlık randevusuna gelmesini istemek atabileceğiniz bir başka adımdır. Ek bir kişinin varlığı, ofisteki bazı güç dinamiklerini dengelemeye yardımcı olabilir. Bu kişi ayrıca ihtiyaçlarınızın duyulmasını sağlamaya da yardımcı olabilir.
3. Öncelik verin.
Ne yazık ki, sağlık randevuları genellikle kısadır. Görüşmeniz gereken birden fazla sorun varsa, hangilerinin en önemli olduğunu öncelik sırasına koymanız veya her sorun için bir randevu planlamanız gerekebilir. Bu, en önemli ayrıntılar gözden kaçarken birkaçının derinlemesine tartışılmasından ziyade, zamana en duyarlı ve kritik konuların ele alınmasını sağlamaya yardımcı olabilir.
Kaynaklar
Coyle, A. C., Yen, R. W., & Elwyn, G. (2022). Interrupted opening statements in clinical encounters: A scoping review. Patient Education and Counseling, 105(8), 2653-2663.
Doering, L. V., Moser, D. K., Riegel, B., McKinley, S., Davidson, P., Baker, H., … & Dracup, K. (2010). Persistent comorbid symptoms of depression and anxiety predict mortality in heart disease. International journal of cardiology, 145(2), 188-192.
De Mooij, L. D., Kikkert, M., Theunissen, J., Beekman, A. T., De Haan, L., Duurkoop, P. W., .& Dekker, J. J. (2019). Dying too soon: excess mortality in severe mental illness. Frontiers in psychiatry, 10, 855.
Fond, G., Pauly, V., Leone, M., Llorca, P. M., Orleans, V., Loundou, A., … & Boyer, L. (2021). Disparities in intensive care unit admission and mortality among patients with schizophrenia and COVID-19: a national cohort study. Schizophrenia Bulletin, 47(3), 624-634.
Laursen, T. M., Nordentoft, M., & Mortensen, P. B. (2014). Excess early mortality in schizophrenia. Annual review of clinical psychology, 10(1), 425-448.
NAMI. (2024). Mental Health By the Numbers. Accessed 10/14/2024 at Mental Health By the Numbers | NAMI
Roest, A. M., Martens, E. J., de Jonge, P., & Denollet, J. (2010). Anxiety and risk of incident coronary heart disease: a meta-analysis. Journal of the American College of Cardiology, 56(1), 38-46.
Vistorte, A. O. R., Ribeiro, W. S., Jaen, D., Jorge, M. R., Evans-Lacko, S., & Mari, J. D. J. (2018). Stigmatizing attitudes of primary care professionals towards people with mental disorders: A systematic review. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 53(4), 317-338.